Senin, 21 Maret 2016

KISAH BAHASA BANJAR HULU SUNGAI PART 4



KISAH-KISAH BAHASA BANJAR HULU SUNGAI PART 4
1.     TASALAH SINGGAH

Hari itu, kira-kira pukul dua siang, Kai Japuk bulik, matan tanjung bulik bagawi bangunan umpat bubuhan pamuda. Waktu di jalan sidin marasa haus. Pas malalui wilayah Sungai Katapi, banyak warung balirit, lalu singgah sidin ka warung nang pinda sunyi.
“Oo..  Luh.. Kopi manis sabuah...!”
“Inggih.... kai.. ai “. Aluh Kaciput manyahuti.
Kada lawas kaluar si Aluh mambawa akan banyu kopi pasanan Kai Japuk tadi.
“Makasih  luh ai,” Ujar kai. Gasak sidin maharu kopinya, lalu mahirup sadikit-sadikit. Tangan kanan sidin manjumput guguduh  hanyar di bangkit, kipik-kipik tangan... huh.... huh ... huh... muyung muntung kai  japuk maniupi guguduh panas.  Lalu di andak ka pipiringan bakas kaandakan cangkir kopi tadi, gasak guguduh tadi  di ricih-ricih  sidin supaya lakas dingin. Tapaksa ai talawas sadikit , di yapa saraba panas. Kurang labih satangah jam tuntung sidin minum kupi wan makan guguduh tadi.
Gasak ai sidin ma ambil ipuk, lalu ma ambil duit dua puluh ribuan, gasan mambayari munuman wan guguduh  nang sidin makan tadi.
“Uu ... luh... ini nah duitnya,  tadi sacangkir kopi, wan sabiji guguduh luh ai”.
Gasak Si Aluh manyambut duit bayaran Kai tadi, lalu duduk ai inya pulang di balakang mija.
Lawas... lawas... mahadang  angsulan, bapaparapat jam saku. Batakun ai Kai tadi.
“ Luh... barapang tadi  haraga sacangkir  kupi panas wan sabiji guguduh,  Luh? “...
“Pas ... Kai ai. “ Jar Aluh manyahuti.
“Hitung .. bagus-bagus , sacangkir kupi wan sabiji guguduh. Luh ai.” Jar Kai lagi. Pikir sidin paling larang lima ribu.
“Kada... kai ai .. duit nang piyan bayarakan tadi pas haja...” Jar Aluh manjalasakan.
“Kada tasalah hitung lah .. Luh. “ Bamula muha Kai pinda habang.
“Kada..  kai ai... Piyan kai ai nang tasalah singgah”. Ujar Aluh Kaciput manjalasakan, muha misam-misam. Kunjilam....   kunjilam. Mata pinda kurup-kurup.
Mandangar  sahutan Aluh tadi, mandam muha, pikir sidin , nini saku warung nang ujar-ujar tu saku.
Limbah itu gasak Kai Japuk tadi mangaluyur kaluar warung manuju sapida mutur, gasak mahidupi. Kada kulih kiwa  kanan lagi, limbah hidupi sapida mutur. Tancap gas mara bulik. Jara aku singgah ka warung  nang kada kakaruan lagi. Rugi ... tahulah. Bagawi panat, paluh ka burit-burit.
(Makanya.. di itihi ai dahulu warungnya, warung gadiskah, warung balu kah, atawa warung ... ... jangan sambarang singgah lagi kai ai.... )
Algazali. Walatung, 14 Maret 2016.

2.   TASALAH HABAR

Kamarian (Arba) handak magrib, datang tuhaannya (abah), mahabarakan bahwa Kai Acan maninggal dunia.
“Jar .... siapa piyan bah”
“Ujar.. Dil.. tadi, banyak ai  kakanakan ai bahabarakan” Ujar Abah manyahuti.
“Mahala jua, bah ia, kena ia limbah magrib aku kahulu.”
“Eeh.. sama ai jua..” Jar Abah. Lalu sidin bulik.
Tuntung bamagrib...... limbah makanan. Gasak ku ambil kantongan nang baisi satimpil kipayah wan buku handil mati Waringin. Turunakan sapida, tulak ampah ka hulu basapida. Sampai ka wadah anak Kai Acan, ku lihat  warung babuka, urangnya kada banyak pang. Singgah aku, lalu batakun.
“Hin.... ( manya Hihin)    dimana kai ba andak?. 
“Di rumah sidin ai. Ai... napang habar ti.. li ..?’ jar  Manya Hihin manyahuti, bingung.
“Anu... ujar ... tuha annya maninggal jar.” Jar ku.
“Maninggal... jar siapa.. ?” manya Hihin lagi, batambah  bingung.
“Ujar abah... abah ujar kakanakan tadi, kamarian tadi jar.” Jar Ku lagi, mulai bingung.
“Kada...  Jal ai.. tadi kami mamindah  sidin karumah kaka Aluh banarai, ganangan kakanakan luku, maninggal saku lih.  Sidin kada kawa napa-napa lagi, jadi mun di pindah karumah anak nyaman jua manggaduh sidin.” Jar Manya Hihin manjalasakan. Aku mulai mamahami ka adaan nang sabujurannya.
“Mun .. dintu.. muhun maap ai lah aku tasalah habar. Aku babulik ha mamadahan nu tuha annya kalu sidin kada tahu.” Jarku lagi.
“Panjang umur .. sidin lagi.. “ Jar Manya Hihin.
‘E..eh... lih.. “jar Ku. Lalu gasak aku bamara bulik.
Sampai ka wadah abah, aku singgah. Pas banar tuha annya mambuka lawang, basiap handak mambawa pakakas kamatian nang sudah di siapakan basusun di pulatar.
“Lain.. bah ia.. kada maninggal. Kada maninggal bah ia. “ jarku tanyaring sadikit.
“Ai... kada maninggal ?” Jar Abah pinda bingung.
“Aku .. tadi datang di hulu... “
“Iya.. kah.. “Jar abah hanyar parcaya. Gasak sidin manyimpuni pakakas tadi lalu mamabawa naik ka rumah dibulikakan  ka kamar simpanan barang wan alat kamatian nang biasa ka andakannya.
Lalu aku naik karumah tuha annya, mangisahakan. Kajadian tadi , tatawaan di juruk sabarataan. Maklum malam itu, malam Kamis ada  acara balajaran ( pambacaan kitab Hikam) oleh Abah Saili. Tapi balum pang bamula, hanyar haja waktu Isa.
( Jadi... bahabar tu bujur-bujur. Untung haja balum tahabari Katua, wan balum di umumakan di langgar. Ka..tida.... tahu urang sa RT an.)
Kada lawas... (ampat hari limbah kisah tadi)  Limbah tanghari Ahad datang Manya Hihin ka rumah, parahatan makanan, mahabarakan bahwa bapanya (kai Acan ) sudah maninggal tadi satagah satu. Nah ini nang bujuran am. Lain dudustaan.  Gasak tulak mambawa  satimpil wan buku handil mati, salajur bahabar sa Rt an, maumumakan  di Langgar. Manggani i manangani , wan mambagi kifayah.  ...... sampai tuntung.
.....    itu pang kisahnya.... pahami saurang haja lah....
Algazali. Walatung, 14 Maret 2016.

3.    MALIBASI TABUAN GANTUNG

Kamarian tu aku di suruh mama, manaiki niur  kuning nang ada di higa rumah usu Nudin.
“Tuh... naiki  pang niur kuning nang ada di higa rumah Usu,  palihat ku banyak nang karing, pinda mahirang. Lawas pang kana di anu. Barang ai mangumpulakan dahulu, kena gasan mahaul datu” jar Mama, mangiaw aku.
“E..eh, .. parang bakumpang wan kampil bapanggalnya mana ?” jar ku manyahuti.
“Tu.. cari i di pulatar kampilnya, parang bakumpangnya ba andak di higa lawang padapuran “.jar Mama.
Sudah siap samunyaan alat wan wadah gasan manaik niur, Ku andak di ancak sapida. Lalu barangkat ampah ka hulu. Kada jauh pang sakira saparampat pal haja. Sampai ka halaman usu Nudin, Andak sapida, ibit parang pakumpang, pasang ka pinggang, kujarat talinya, nyaman haja, bakas pisau panyadapan. Kulihat ka atas niur, dasar bujur, buahnya labat mahirang karingan. Daun karingnya jua banyak jaruaian. Tinggi jua niurnya malima walas dapa saku, maklum niur tuha jadi niur laur sudah.
Sampai kapuhunnya, gasak ku naiki, badakap haja, adapang kimpangannya, tapi jarang-jarang. Nyaman ia manaiki niurnya pinda cundung sadikit ampah ka padu.
Dakap ..... dakap ... ahirnya sampai ka bawah buahnya, bamandak satumat mainda kaya apa malunggah, ka  atas supaya nyaman manataki tundunannya. Lantaran buah nya labat wan sasak, tuhuk jua hanyar kawa malunggah, mahingal jua. Limbah kawa malunggah, baistirahat satumat bataduh paluh, limbah itu ku cabut parang nang ada di pinggang.
Lalu....   tak.tak..tak... rabuk.  Satundun gugur.  Tak....tak... rabuk.  Satundun pulang gugur. Tak... tak.... rabuk,  satundun pulang gugur,  habis nangkaringnya, ku kuncang tundunan nang kada karing. Ada dua tundun nang bakuncang, Kutatak jua.... tak..tak... rabuk,,.... tak.... tak rabuk. Habis nang bakuncang. Kutatak sabigi dua nang anum. Tak .. rabuk .. tak.... rabuk . Tuntung sudah ma anu i buahnya, mulai nang karing sampai nang bakuncangnya ditambahi dua bigi nang anum. Baistirahat satumat. Sambil mainda pacang turun.  Nyaman ai, turunnya sudah kada sasak lagi wan buahnya.
Kawa malunggah ka bawah, badakap pisit ka batangnya. Sambil tangan mangguyangi daun nya nang karing baruai. Guyang... guyang... gulak... gulak... guguran naun karingnya  sampai habis.
Limbah itu.. tadi yapa pinda kailingungan  tabuan gantung tumbur. Dalam hatiku. Ai batabuan saku nih, di mana sarangnya, taumpat gugur di daun niur ti kah atawa di batang nya kah. Sambil mancari akal. Ku ragap batang niurnya pisit ba uup baranai. Kada lawas ampih tabuannya tumbur. Hanyar wani balungak, sambil ba i i tih di mana jua sarang nya. Sakali ta i tihi  ka bawah . Eh... sakalinya di batangnya bagian bawah. Sakira-sakira dua dapa pada aku ba diam. Pahin naik tadi kada ada katahuan  tabuannya. Jakanya tahu pa kada jadi manaiki. Maka ganal parak satabah tampikannya.
Di mapa akal ?.....    pikir.... pikir .... nang ngaran kapidaraan. Lalu timbul akal. Yaitu ;
Tangan kiwa kanan ku salungakan ka batangnya, jariji nya ku sambungakan. Lalu batis jua di salungakan dikaittakan . lalu ...... Bismillah.....    dadakapan tangan wan batis di lunggarakan , lalu...   laju ai tagalusut  turun  .... manalu dapa bagalusut tadi, gasak kupisiti dakapan tangan wan batis  .... alhamdulillah .... tamandak.... bagana satumat.  Hanyar turun bagamat. Ahirnya sampai ka tanah. Alhamdulillah salamat. Duduk  ka banir rambutan parak puhun niur tadi. Tadi mapa mati padih di dada , pagalangan sampai ka pipikangan,. Eee... sakali di pariksa.. dada rarai bingsak bacaur darah. Mintu jua pagalangan kiwa kanan parak katiak jua a ara an darah. Sampai ka tampaha taumpat rarai. Umai padihnya. Untung cawatnya kada rabit, Cuma kuning haja bakas bagalusut tadi. Katiya saku ....
 Sambil babirangkang ma arit padih di tampaha bajalan  bainggang manjatu i niur nya. Kada  kawa mamabawa bulik. Tapaksa ai ku tuyuk di parak puhunnya haja.
Bulik ai  bagamat maninjak sapida. Sampai karumah, bapadah wan mama. Pada kada kawa mambawa bulik niurnya sambil ku kisahakan samunyaaan kajadiannya. Untung haja mama kada sarik.
Kena mun handak naik nuir di tapak-tapak ai dahulu batangnya. Kalu ada tabuannya. Lawan waktu naik sambil di itihi kalu ada sarang tabuan.   He...   he ... mun disangatnya  pa sakit wan bangkaknya. Tahulah.....  marasa maka tahu , siapa nang suah disangatnya ?
Hinggat situ gin kisahnya.... .    Algazali; Walatung, 17 Maret 2016.

4.   MANCANCANG HANTU

Malam Sanayan tu, Guru Amit, malajari sifat dua puluh atawa Tauhid di kampung Baru nang ba andak di rumah Imis Jagau. Banyak ai urangnya, tuha-tuha ai nang hakun balajaran. Nang anum nya mana ?.....
Tadi mapa malam itu landung banar hanyar bulikan, maklum harinya hujan di luar rumah. Jadi tuntung balajaran bapapandiran mahahadang taduh hujan. Parak pukul satu malam hanyar pinda taduh, itu gin hujan nya masih baribisan alias burintisan. Tapi urang nang balajaran bamula bulikan. Sudah bilang habis bulikan nang balajaran, tatinggal tuan rumah wan Guru Amit.
“Sadang ai jua aku bulik nah,” jar Guru Amit.
“kada usah gen, bamalam haja, harinya landung jua, makanya hari masih baribisan .” Jar Tuan Rumah.
“Maaf hanja pang Mis ai, aku tadi kada tapadah wan mamanya di rumah.” Alasan Guru Amat.
Cangkal jua handak bulik Guru Amat, maka jauh jua buliknya ka kampung subalah, sakira  ampat pal saku.
“Mun damintu, nih na... bawa payung wan parang mandau bakumpang , kalu nangapakah di jalan, kami injami ha, tapi minggu dudi bawa akan ka sini. “ jar tuan Rumah sambil manjulungi payung wan parang mandau pakumpang hanyar titikan, jadi landap banar parangnya. Lalu .. “ Baik ha kalu lampu sapidanya Ru.. “
“Eh... baik banar ...  wan jua arimya salau-salaiwan jua, kalihatan haja jalan, kawa haja maliungi lubak licak nang ta dalam kena,.” Jar Guru Amit. Maklum bahari jalannya balum ba aspal kaya wayah hini.
“Assalamu’alakum... “ jar guru Amit Sambil  manaiki sapida untanya mirik simking.
“Wa’alaikum salam... hati-hati di jalan, muadahan salamat sampai tujuan, Ru ai”. Jar Imis.
“Amiiin...” jar Guru Amit. Bagasak sidin manjalanakan sapidanya ampah bulik.
Jalan... jalan..   arinya masih pinda biribisan sadikit, kawa haja pang kada usah pakai payung. Jua arinya pinda ba angin, dibus..... dibus.... Macam-macam bunyi  tadangar, maklum sunyi kada urang nang bajalan lagi malam tu. Jahanu tadangar bunyi kukulai, bunyi musang, jahanu ada bunyi hadupan, jahanu ada jua bunyi mangi ik, napakah  luku.
Kada karasaan sampai, ka batas kampung, kiwa kanan padang rumbiya, rumah jua kada ada, yah padang sawangan lah. Maka jauh lagi hanyar ada rumah urang.
Pas.. arinya pinda ba angin ta daras. Tadimapa Guru Amit ta itihi  ka pinggir , arinya jua salau salauan palihat sidin mancugut hirang ...ganal... mandua ikung... gebek... gebek... gebek... talinganya bagebek .
Pikir sidin.. nini saku jar urang tu nang ngaran hantu  saku . Nah... bulu tundun mamburijing . Kada sa apa bamandak sidin, turun pada sapida, gasak mancabut parang mandau injaman tadi. Dalam hati sidin . “ Ni... ka am  karuan hantu ai, handak marasai mandau hanyar titikan ni, ayu ja.” .......   Lalu brak.... brak... brak... bras.. bras... kada maingat rarawisan, timpas barait , cancang lamuk  hantunya.  Kada lawas dua ikung hantu rubuh hancur tahambur.  Gasak sidin mambuat parang nya ka kumpangnya, lalu naik sapida manuju bulik.
Sampai ka rumah, “ Uma nya.... uma nya. Lakasi bukai lawang nah... sambil manggandah tawing sing gancangan. Kada lawan manyahuti nang bini,” Hadang dahulu nah. “  Gasak nang bini mambukai lawang.
Sudah imbah manaikakan sapida, lalu bakisah Guru Amit wan nang bini sambil hinak masih mahungal. “ Hah...  hah ... umanya... tadi.. aku salang mancancang  hantu , dua ikung hantunya.”
“Ai.. di mana tih tatamuan hantu.” Jar Nang Bini.
“Tu... di batas kampung, padang rumbiya. “
“ Ai.. mati lah” Jar nang bini sambil takurihing.
“Kada bataha, ... hancur tahambur nitu, nyata ai mati. “ Jar Guru Amit manjalasakan.
Kada lawas guringan. Landung jua arinya mamukul dua labih. Guru Amit tadi kauyuhan jua, limbah mancancang hantu.  ..........
Esuk hari .....
Tumbur di kampung subalah, daun rumbiya nini Randah di cancang urang. Kada nang tahunya siapakah nang mancancang. Manyumpah-nyumpah Nini Randah , umai.. umai .. purunnya , siapa jua  nang purun mancancang  daun rumbiya ku ngini. Lapah aku mamagat.....
Rupanya... Nini Randah, ari Ahat sumalam sidin mamagat daun rumbiya. Kada sawat mambawa bulik. Lalu di andak sidin di pinggir jalan . Maandaknya di cagatakan, nang ngaran ganal babatannya nyaman haja ma andak di cagatan. Limbah tu di atasnya sidin tukupi wan daun kaladi tabangan nang ganal wan libar, lalu sidin ditindihi tanah babingkil supaya mun ari angin daunnya kada tarabang, wan jua mun ari hujan kada kahujanan jadi kada barat lagi ma angkat, sabab daun rumbiyanya ti is kada basah lagi.
Rupanya... pang lihat Guru Amit malam tadi , talinga nang bagibek turun naik tu, adalah daun kaladi tabangan nang tatiup angin.. gabak..gabak. Maklum haja pang panglihat urang takutan... .....kalaras pisang, mun tatiup angin ganangan hantu handak mangapung.
Ha..... ha... ha.... dua babat daun rumbiya hancur kana cancang.  Lagi ha ... ma andak maminggir jalan. Ingatakan lah nang dudi jangan lagi. Kalu malam jadi hantu... pulang.
Algazali; Walatung, 19 Maret 2016. (klik. www.algazali296.blogspot.com).

5.    CUCU BA’AN

Kamarian jumahat  ini, urang sabuah rumah handak bakakawinan (banikahan).
Urangnya sudah takumpulan, wan Naip (Kepala KUA Kecamatan) sudah jua datang, pahadangan bamula, sambil munyurungi banyu tih manis, sambil bapandiran macam-macam.
Naip”: Siapa nang pacang di kawinakan  ni ?
Manyahut Kai Layau nang duduk di higa.
Kai :” Anu,.. Naip.. ai.. cucubaan nang pacang dikawinakan”.
Naip.” Ai ... jangan cucubaan,  kana mau cucubaan kawin tu.”
Kai . “Banaran .. Naip ai, dasar cucubaan nang pacang dikawinakan.”
Naip;”kada bulih cucubaan, urang kawin tu” bamula Muha Naip pinda habang manahan sarik.
Kai;” Damia... Naip ai, nang pacang dikawinakan ini, cucunya alih Ba... an, Ba’an itu ngaran nininya.”
Naip;” Ai ... da mintukah, sangka ku ti cucubaan bujuran alias i incaan kawinnya.” Hanyar Naip paham maksud kai Layau.
Tatawaan urang sarumahan...  Lalu lakas mulai acara bakakawinannya sampai tuntung......
Pamandiran tu hati-hati... kena salah paham, pa mamgalihi.
 (Sunting sumber: Algazali; Walatung, 19 Maret 2016).



1 komentar:

  1. William Hill Betting | New York, NY, USA - Mapyro
    › betting › sportsbook-news › betting 4x8 sheet metal prices near me › sportsbook-news William Hill Sportsbook welding titanium New York. William Hill Sportsbook. Phone Number. titanium bike frame Phone number, 618.888.226.7767. 출장마사지 Website. titanium lug nuts 1,888.226.7767. Website. 1.888.226.7767. Website.

    BalasHapus